Dış Ticaret 

Tarım

Hayvancılık

Sanayi

İlde özellikle 1970 yılında faaliyete geçen demir-çelik fabrikasıyla birlikte,İskenderun, Dörtyol-Payas çevresinde demir-çeliğe dayalı sanayi faaliyetleriyoğunluk kazanmıştır. Bu faaliyetlerin, Hatay’daki imalat sanayinin temelinioluşturduğu söylenebilir. Diğer taraftan ilde pamuk ve zeytin gibi tarım ürünlerine bağlı sanayi kolları da gelişme göstermiştir. Özetle ildeki bütünsanayi faaliyetleri, Antakya, İskenderun ve Payas olmak üzere 3 organize sanayibölgesi ile Antakya, İskenderun, Dörtyol, Payas, İskenderun 5 Temmuz, Antakya Deri Kösele olmak üzere 6 küçük sanayi sitesi çatısı altında toplanmıştır.

Maden

Hatay’da çeşitli madenler bulunmaktadır. Bunları şöyle sıralayabiliriz.Dörtyol’da demir ve alüminyum, İskenderun’da krom ve demir, Hassa’da bakır,çinko, kurşun ve alüminyum, Kırıkhan’da demir, Altınözü’nde kükürt,Yayladağı’nda fosfat, Antakya merkezde asbest ve altın yatakları bulunmaktadır.

Ulaşım

Günümüzde Hatay’da en gelişmiş ulaşım sistemi karayolu ulaşımıdır. 2017 verileri göre ilde 639 km il ve devlet yolu, 80 km otoyol ve 78 km demir yolu bulunmaktadır. İl genelinde herhangi birulaşım güçlüğü söz konusu değildir. Ulaşım ağındaki bu durum araç sayısında dakendini göstermiştir. Nitekim 2016 verilerine göre Hatay’daki karayolu taşıtsayısı 452.124 adettir. Bu değer Türkiye’deki araç sayısının %2,14’sını oluşturmaktadır. Hatay bu yönüyle illerarasında 12. sırayı alır.Özellikle Cilvegözü ve Yayladağı sınır kapılarının varlığı ve sınır ticaretinebağlı olarak, il genelinde taşımacılık faaliyetlerinin geliştiği ve dolayısıylaçekici ve kamyon türü araçların sayısının fazla olduğu göze çarpar. 

Yine Hatay’da sanayi ve ticarete bağlı olarak gelişme gösteren diğer bir ulaşımsistemi denizyolu olup, bu noktada İskenderun Limanı özellikle Ortadoğu ülkelerineyönelik ticari sevkiyatlarda aktarım fonksiyonuyla ön plana çıkmıştır. Limanınkapasitesi, donanımı, etki bölgesi ve taşınan yük miktarı göz önünealındığında, hinterlandının sadece Hatay ve Türkiye ile sınırlı olmadığı, aynızamanda Doğu Akdeniz ve Ortadoğu’nun en önemli limanlardan biri konumundaolduğu anlaşılmaktadır. Bunun dışında ayrıca ilde İsdemir Limanı, Advansa SasaPolyester Tesisleri, Asfalt İskelesi, Çekisan Şamandırası, Gübretaş Sarısekiİskelesi, Orhan Ekinci İskelesi ve Yazıcı İskelesi de bulunmaktadır.

İlde havayolu ulaşımı son yıllarda gelişme göstermiştir. Bu anlamda Hatay’da 2007 yılında hizmete açılan bir havaalanı olup, buradan İstanbul, Ankara veKıbrıs/Lefkoşa’ya düzenli seferler yapılmaktadır. Havaalanının ilk yılındatoplam 1200 uçuşta 140.000 yolcu taşınmıştır.

İlde demiryolu ulaşımının gelişme gösterdiği söylenemez. Bu anlamda sadeceAdana-Gaziantep arasındaki demiryolu hattından ayrılan bir tali hat İskenderunilçesine kadar uzanır. Fakat bu hat daha çok yük taşımacılığına dönük olarakkullanılmaktadır.

Turizm

Hatay turizm potansiyeli yüksek olan fakat bugüne kadar bu potansiyelin tamolarak değerlendirilemediği illerimizden biridir. Bu potansiyeli oluşturandeğerlerden ilki ve en önemlisi, yörenin tarihsel, kültürel ve inançözellikleridir. Antakya ve çevresinin tarih sürecindeki yeri ve önemi,Hristiyanlık için bazı ilkleri bünyesinde barındırması ve günümüzde dahi üçsemavi din ve bunların mezheplerine mensup toplulukların barış içerisindeburada yaşıyor olması turizm açısından en büyük değerleri oluşturmaktadır.

Hatay, şifalı suları, yaylaları ve kumsallarıyla yüksek sağlık turizmipotansiyeline sahiptir. Erzin içme ve kaplıcası ile Reyhanlı Hamamat kaplıcasıbirçok ziyaretçi kendine çeker. Bunun yanında Antakya’ya 10 km uzaklıkta yapılan beş yıldızlı termal otel ildeki en önemli sağlık turizmi tesisinioluşturmaktadır.

Hatay bir sınır ili olması nedeniyle Suriye ve diğer Ortadoğu ülkelerinden,Balkanlar ve Avrupa’ya uzanan güzergâhta transit geçiş noktası niteliğindedir.Bu nedenle Ortadoğu’dan Türkiye ve Hatay’a giriş yapan turist sayısı oldukçadikkat çekicidir.2017 yılında Hatay’a 182.624 yabancı turist giriş yapmıştır.

Antakya ve Civarının Genel Jeolojik Yapısı

Antakya ve yakın çevresindeki temel kayaçlar Mesozoik yaşlıdır. BunlarAmanos Dağları ile Kel Dağ yükselimlerinde görülür. Mesozoik birimler, karbonatistif ve ofiyolitlerle temsil edilir. Karbonat istife güneydeki Kel Dağı’ndarastlanır. Bunlar daha çok Jura yaşlı dolomitik kalkerlerden oluşur.Ofiyolitler ise Üst Kretase’de yöreye yerleşmiştir. Karbonatların üzerinde yeralan ofiyolitler; tektonit peridotit, kümülat gabro, diyabaz dayk kompleksi,yastık lav ve volkano-sedimanter birimlerinden oluşur (Yılmaz, 1984).Ofiyolitlerin üstünde ve özellikle Kel Dağ’ında, Üst Kretase yaşlı konglomerave kumtaşları ile başlayan ve kalkerlerle son bulan çökel birimler yer alır.

Hatay bölgesindeki jeolojik birimler Mesozoyik, Senozoyik ve Kuvaterneryaşlı kayaçlardan oluşmaktadır. Bölgeye Üst Kretase’de tektonik olarak yerleşenallokton konumlu Kızıldağ ofiyoliti alanının temelini oluşturmaktadır. İncelemealanındaki Üst Kretase yaşlı olan paraotokton konumlu Kaleboğazı formasyonuKızıldağ ofiyoliti üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. gösteren KızıldağOfiyoliti, Antakya P36-d2 paftasında Dervişli mah., Çullukburnu Tepe, MamanınTepe, Kartal Tepe civarında mostra vermektedir. Harzburjit ve dünitlerdenoluşan tektonitlerin ayrışma yüzeyi; kızıl-kırmızı, taze kırılma yüzeyi; koyuyeşil renktedir. Birimi oluşturan kayaçların alterasyona uğradığı veserpantinleştiği gözlenmektedir. Harzburjitler içinde krizolit, ortorombikpiroksen ile az miktarda monoklinik piroksen ve spinel kristalleribulunmaktadır (Çoğulu, 1974). Tektonik bir evrim geçirerek bugünkü yapı, dokuve mineralojik bileşimlerini kazanmış olan tektonitler üst manto ekaylarıdır.Tektonitler içinde gözlenen foliasyon, lineasyon gibi yapısal özellikler veolivinin yeniden kristalleşmesi bu kayaçların yer mantosu içinde plastikdefomasyona maruz kaldıklarının göstergesidir (Çoğulu, 1974). Birimi oluşturankayaçlar aşınmaya karşı oldukça dayanıksız olduğundan, genellikle topoğrafikolarak düşük eğimli alanlarda mostralar vermektedir.

Okyanus tabanı malzemesinden oluşmuş olan allokton konumlu KızıldağOfiyolitinin alt dokanağı daima faylıdır. Kızıldağ Ofiyoliti, otokton konumludiğer formasyonlar tarafından uyumsuz olarak üzerlenmektedir. İnceleme alanındaalt dokanağı gözlenemeyen birimi, Üst Maastrihtiyen yaşlı Kaleboğazı formasyonuuyumsuz olarak üzerlemektedir.

Yapılan jeokimyasal ve jeokronojik çalışmalar sonucu Kızıldağ Ofiyolitininoluşum yaşı Üst Kretase olarak belirlenmiştir (Deloloye, 1979,1980). Biriminbölgede yerleşim yaşı ise Geç Maestrihtiyen olarak belirtilmektedir (Dubertret, 1953; Aslaner, 1973; Selçuk, 1981).

Yöredeki Tersier birimleri yine Amanos Dağları ve Kel Dağ’ında geniş alankaplar. Tersier kumtaşı-miltaşı-kiltaşı ardalanmasından oluşan Paleosenbirimleri ile başlar. Paleosen’den Eosen’e bir marn düzeyi ile geçilir. Eosenise kalkerlerle temsil edilir. Yörede Alt Miosen, çakıltaşı-kumtaşı ardalanmasıve kalkerlerden oluşur. Orta Miosen marn-şeyl, Üst Miosen ise marn-kumtaşı-şeylardalanması şeklinde bir litolojiye sahiptir. Pliosen ise çakıltaşı, kumtaşı,silttaşı ve kiltaşı ardalanmasından oluşur. Pliosen birimleri daha çokAntakya-Samandağ grabeni çevresinde görülür.

Asi nehri ve akarsu yataklarında geniş yayılım sunan alüvyonlar, oldukçagevşek kum boyutunda malzemeden oluşmaktadırlar. Alüvyonların yer aldığıalanlar genel olarak tarım faaliyetlerinin yoğun olduğu alanlardır. Kuaternerbirimleri ise daha çok graben tabanlarında yer alır. Amik Ovası ile AsiNehri’nin de içinde yer aldığı Samandağ-Antakya graben alanı alüvyonlardanoluşur. Grabenleri çevreleyen yükseltiler ile graben tabanları arasındabirikinti konileri ve yamaç molozları bulunur.

Yukarıda belirtilen jeolojik birimlerin bazıları, içlerine sularınserbestçe girip hareket edebileceği boyut ve miktarda birbirleriyle bağlantılıboşluklar içerir. Akifer olarak adlandırılan bu birimler aynı zamanda yöreninyeraltı suyu potansiyelini oluşturur.

Bu potansiyel graben alanındaki Kuaterner birimlerinde yüksektir. ÖzellikleAmik Ovası’ndaki alüvyonlar, yeraltı suyu bakımından oldukça zengindir. Ancakalüvyonların yanal ve düşey yönde gösterdikleri fasiyes değişimleri ilekalınlıkları, yeraltı suyu bulundurma kapasitelerini etkilemektedir. Alüvyonlariçinde silt-kil düzeylerinin bulunduğu alanlarda yeraltı suyu verimliliğiazalır. Özellikle Amik Ovası’nın güney ve güneydoğusunda kalın kil düzeylerininbulunduğu alanlar akifer özelliği göstermezler. Kil düzeyleri, ovanın güney vegüneybatısında 10-20 m, daha içerilere doğru 40-60 m ve ovanın ortasında ise100 m kalınlığına erişmektedir (DSİ, 1975:35). Antakya-Kırıkhan yolu boyuncayoğun olan birikinti konileri ise 350 m’ye kadar yer yer killi seviyeler içersede yeraltı suyu taşıyan en önemli formasyonları oluşturur.

Birikinti konilerinden başka Alt Miosen kalker, çakıltaşı, kumtaşıardalanması ve Mesozoik (Üst Kretase) konglomera, kumtaşı ve kalkerlerdenoluşan çökel birimler de akifer özelliği gösterirler.

Mesozoik (Jura) dolomitik kalkerleri, çatlaklı ve erime boşluklu yapılarınedeniyle geçirimlidirler. Ancak suyu depolama özelliğine sahip değildir. Bunedenle akifer özelliği göstermezler.

Yörede suyu geçirmeyen ve yeraltı suyu bulunmayan birimler de vardır.Mesozoik ofiyolitleri ile Tersier kiltaşı ve marnlar suların iletilmesini vedepolanmasını önler. Bu nedenle söz konusu birimler su tutma ve iletmeözelliğine sahip değillerdir.

Yapısal Jeoloji ve Tektonik

Arabistan, Afrika ve Anadolu levhalarının birbirleriyle görecelihareketleri sonucunda, doğuda Arabistan levhasının Avrasya levhası ileçarpışması, batıda ise Afrika ve Anadolu levhalarının dalma-batma sınırı ileyakınsaması sonucu Doğu Akdeniz Bölgesi’nin sismotektoniği gelişmektedir(McKenzie 1970, 1972).

Avrasya levhası ile Arap-Afrika levhaları Geç Kratese’den günümüze kadaryaklaşık K-G yönlü yakınsama hareketi etkisi altında bulunmaktadır. Buyakınsama hareketi ile ortaya çıkan sıkışma sonucunda Arap-Afrika levhaları ileAvrasya levhaları arasındaki Tetis okyanusunun güney kolu kuzeye doğru olanyitimle kapanmıştır. Arap levhası ile Anadolu levhacığının sınır oluşturduğuAnadolu coğrafyası üzerinde kıta-kıta biçimindeki çarpışma olayı Orta-ÜstMiyosen’de başlayarak Bitlis-Zagros Bindirme Kuşağı boyunca gerçekleşmiştir(Gülen ve diğ., 1987; Arpat ve diğ., 1975). Yakınsama hareketinin sürmesinedeniyle Avrasya ve Arap-Afrika levhaları arasında kalan Anadolu bloğununkısalıp kalınlaşması Üst Miyosen sonrasında da sürmektedir. ÜstMiyosen-Pliyosen’den itibaren sıkışma ile deformasyonu karşılayamaz durumagelen Anadolu bloğu, doğrultu atımlı Kuzey ve Doğu Anadolu Fayları boyuncabatıya doğru yanal olarak hareket etmeye başlamıştır. Kuzey ve Doğu AnadoluFayları, Anadolu bloğunun batıya doğru hareketi ile oluşmuştur (Gülen ve diğ.,1987).

Bu çarpışmada Arabistan levhasının Afrika’ya göre daha hızlı kuzeye doğruhareket etmesi sebebiyle Arap levhası Afrika´dan K-G doğrultulu Ölü DenizTransform Fayı ile ayrılmıştır (Gülen ve diğ., 1987).

Bölgeye Etki eden Önemli Tektonik Yapılar

Ölü Deniz Fayı, Kızıldeniz Akabe körfezinden, Doğu Anadolu Fayı ilekesiştiği Maraş üçlü eklemine (Gülen ve diğ., 1987) veya kuzeyde Antakya’yakadar uzanan K-G uzanımlı transform faydır (McKenzie 1972; Jackson ve McKenzie1988; Lyberis ve diğ., 1992). Yaklaşık 1000 km uzunluğunda olan Ölü Deniz Fayı,Arap levhasını Afrika levhasından ayıran transform nitelikli levha sınırınıbelirlemektedir (Garfunkel 1981; Gülen ve diğ., 1987). Arap ve Afrika levhalarıarasındaki hareketi sağlayan Ölü Deniz fayının, Suez körfezinin açılımındansonra Geç Miyosen’de aktif hale geçtiği belirtilmektedir (Lyberis ve diğ.,1992).

Ölü Deniz Fay Zonu üzerinde yapılan çalışmalardan fayın güney bölümündemaksimum 105-107 km.lik sol-yanal atım belirlenmiştir (Garfunkel, 1981;Garfunkel ve Freund, 1981; Quannel, 1959). Bu atımın 60-65 km.lik bölümününOligosen-Orta Miyosen arasında gerçekleştiği, geriye kalan 40-45 km.likkısmının ise Erken Pliyosen’den günümüze kadar olan zaman aralığındagerçekleştiği düşünülmektedir (Perinçek ve Eren, 1990).

Başlangıçta yaklaşık K-G doğrultulu olan Ölü Deniz Fay Zonu, Beyrutgüneydoğusunda kezeydoğu-güneybatı doğrultusunda yön değiştirerek at kuyruğuşeklinde kollara ayrılmış ve Palmyra Kink’inin oluşmasına neden olmuştur. Ölü Deniz Fayı Lübnan’ın kuzeydoğusunda tekrar doğrultusunu değiştirerek kuzeyyönünde uzanmakta ve fay zonunun bu kesimi Gharb fayı olarak tanımlanmaktadır(Nur ve Ben Avraham, 1978). Gharb fayı kuzey yönünde Türkiye sınırları içinegirdikten sonra Amik Gölü doğusunda tekrar doğrultusunu değiştirmekte vekuzeydoğuya dönmektedir. Bu dönme sonucu Kırıkhan-Gaziantep Kink’i oluşmuştur(Gülen ve diğ., 1987).

Ölü Deniz Fay Zonunun kuzeyindeki bir devamı olan Amanos fayının(Muehelberger, 1981; Gülen ve diğ., 1987; Perinçek ve Eren, 1990), atımmiktarının 1000 m.yi bulduğu ve yaklaşık KD-GB yönelimli eğim atımlı bir fayolduğu belirtilmektedir (Atan, 1969; Aslaner, 1973). Ölü Deniz Fay Zonu boyuncaoluşan kayma hareketi Senozoyik’te iki önemli bölüme ayrılmaktadır. Zon boyuncaoluşan bükülme ve bölünmelerin, kaymanın ilk evresinden sonra başladığı vebunların Anadolu ve Arap levhaları arasındaki ilk kıta-kıta çarpışmasınınsonucunda oluştuğu belirtilmektedir.

Ölü Deniz Fay Zonu boyunca oluşan hareketin yönü yaklaşık 4-5 milyon yılönce başlayan kaymanın bugünkü bölümünde, kuzeydoğuya doğru saptanmıştır ve bubileşen Doğu Anadolu Fay Zonunu oluşturmuştur ( Muehberger, 1981).

Doğu Anadolu Fayı, Kuzey Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’danbaşlayarak K 66° D doğrultusunda (Rojay vd., 2000) uzanan Doğu Anadolu FayZonu, Şengör vd., (1985)’e göre Karlıova’dan Bingöl vadisi, Hazar gölü,Pötürge, Çelikhan, Gölbaşı ve Maraş’a doğru ; Jackson ve McKenzie (1984)’e göreİskenderun Körfezine doğru; Perinçek ve Çemen (1990) ile Şaroğlu vd., (1992)’negöre Antakya’ya doğru; Koçyiğit ve Beyhan, (1998)’a göre ise bu fay zonununAdana havzasının doğusundan Kıbrıs’a devam ettiği düşünülmektedir.

Oluşum yaşı Geç Miyosen-Pliyosen olarak belirlenen Doğu Anadolu Fay Zonu(Arpat ve Şaroğlu, 1972), yaklaşık 500 km uzunluğunda olup sol yanal doğrultuatımlı bir faydır (Arpat ve Şaroğlu, 1972; Gülen ve diğ., 1987). Doğu AnadoluFayı, batıya doğru hareket eden Anadolu Bloğu’nun güney sınırınıoluşturmaktadır (McKenzie, 1972).

Kuzeye doğru hareket eden Afrika ve Arabistan bloğu ile batıya doğru kaçanAnadolu bloğu arasındaki aktif levha sınırının yaygın olarak Kıbrıs yayıtarafından sağlandığı düşünülmektedir (McKenzie, 1972; Nur ve Ben-Avraham,1978; Le Pichon ve Angelier, 1979). Kıbrıs yayının, Kıbrıs’tan İskenderun körfezinigeçerek Doğu Anadolu Fayı ve Ölü Deniz Fayı’nın buluştuğu Maraş Üçlü Eklemineuzandığı ileri sürülmektedir (McKenzie, 1970, 1972; Westaway, 1994).

Doğu Akdeniz Bölgesinde yer alan Karasu rifti ve Amik havzası, Ölü DenizFay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonlarının etki alanında gelişmiştir (Perinçek veEren, 1990). Yaklaşık 150 km. uzunluğunda ve 15-20 km. genişliğinde olan,KKD-GGB doğrultulu Karasu rifti Maraş ve Antakya arasında yer almaktadır (Rojayvd., 2000) (Şekil 2.3). Karasu riftinin güney kesimini oluşturan Amik havzasıise yaklaşık 30 km. genişliğinde olup (Över vd., 2001), Pliyo-Kuvaterner yaşlıçökellerle (Lyberis vd., 1992) veya daha genç çökellerle temsil edilmektedir.İskenderun körfezi bloğunun GB yönünde hareket etmesi sonucunda oluşmuş birçöküntü alanı olan Amik Havzasının ( Perinçek ve Eren, 1990), yapılan fay vekinematik analiz çalışmaları sonucunda KD-GB yönelimli bir açılma rejimi ileoluştuğu belirtilmektedir ( Lyberis ve diğ., 1992; Över ve diğ., 2001).

Arap/Anadolu, Arap/Afrika ve Afrika/Anadolu levhaları arasındaki görecelihareketlere bağlı olarak gelişen Doğu Anadolu Fayı ve Ölü Deniz Faylarınınkesiştiği ve tüm bu levhaların birleştiği yerin, Maraş ve Gölbaşı arasındakalan bölge olduğu düşünülmektedir (McKenzie, 1972; Gülen ve diğ., 1987; Şengörve diğ., 1985). Maraş üçlü eklemi, içeri doğru sokulan (inderten) Arabistanlevhasının kuzeybatı köşesini ve aynı zamanda deforme olan komşu Afrika veAvrasya levhalarını kapsamakta olup, bir kıtasal çarpışma zonunda görülebilecekbütün karakteristik özellikleri içermektedir (Gülen ve diğ., 1987). Över veÜnlügenç (1998) ise, üçlü birleşim bölgesinin daha güneyde Hatay’ın hemenkuzeyinde olduğunu belirtmektedirler.

Antakya ve çevresinde doğrultu atımlı gerilme rejimine ait tüm lokasyonlariçin yapılan fayların kinematik analizi, etkin gerilme rejiminin normalfaylanma olduğunu doğrulamaktadır. Kayma vektörlerinin ters çözüm işlemi vekayma vektörlerinin birbirlerini kesmeleri sonucunda saptanan zamansal ilişki,Pliyo-Kuvaterner’den günümüze kadar etkin olan gerilme rejiminin doğrultuatımlı rejimden açılma rejimine doğru değiştiğini göstermektedir (Över ve diğ.,2001).